Monitro Ansawdd Aer

Rheoli Ansawdd Aer Lleol 

Mae'r Garfan Diogelu'r Amgylchedd a'r Garfan Materion Tai yn asesu ansawdd aer awyr agored Rhondda Cynon Taf yn rheolaidd gan ystyried y saith llygrydd sy'n peri pryder, sy'n cael eu nodi yn y Strategaeth Ansawdd Aer Genedlaethol. Mae'r saith llygrydd yma'n bwysig oherwydd eu bod nhw'n peri effeithiau niweidiol i iechyd, ac efallai bod gweithredoedd lleol yn effeithio ar eu lefelau.  Mae Amcanion Ansawdd Aer ar gyfer y saith llygrydd yma wedi'u pennu mewn Rheoliadau: - 

• Deunydd gronynnol (PM₁₀)
• Nitrogen Deuocsid (NO₂)
• Sylffwr Deuocsid (SO₂)
• Carbon Monocsid (CO)  
• Plwm (Pb) 
• Bensen (C₆H₆)
• 1,3 Biwtadïen (C₄H₆) 

Mae ansawdd aer wedi cael ei fonitro yn Rhondda Cynon Taf ers y 1990au a bob blwyddyn mae'r Cyngor yn cyhoeddi adroddiad ar ansawdd aer lleol.  Mae'r adroddiadau yma'n rhoi gwybodaeth am y broses statudol, data monitro lleol diweddar a dadansoddiad o'r ansawdd aer lleol.  Yn ddiweddar, cyflwynodd y Cyngor Adroddiad Cynnydd 2019.  

Adroddiad Cynnydd 2019 

Mae Adroddiad Cynnydd 2019 yn cynnwys asesiad o ddata monitro diweddar ar gyfer Nitrogen Deuocsid a Deunydd Gronynnol Mân, yn ogystal ag adolygiad o ddatblygiadau wedi eu caniatáu yn ddiweddar, mannau o ddiddordeb parhaus a newydd, a pholisïau perthnasol yr Awdurdod Lleol. Mae modd darllen Adroddiad Cynnydd 2019 trwy glicio ar y dolenni ar y dudalen yma. 

Mae gan y rhan fwyaf o sir Rhondda Cynon Taf ansawdd aer da ac mae hynny'n debygol o barhau felly yn y dyfodol, a hyd yn oed wella, o bosibl.  Yn Rhondda Cynon Taf dim ond rhai ardaloedd bach sy'n gysylltiedig â chyffyrdd prysur ar y ffyrdd trefol, y rhwydwaith ffyrdd rhanbarthol neu ffynonellau lleol penodol sy'n debygol o fod yn agored i ansawdd aer gwael.  Mae llawer o'r ardaloedd yma, sy'n gysylltiedig â lefelau uwch o Nitrogen Deuocsid, eisoes wedi'u datgan yn Ardaloedd Rheoli Ansawdd Aer. Mewn cyferbyniad â'r rhan fwyaf o ardaloedd, efallai na fydd ansawdd yr aer o fewn yr Ardaloedd Rheoli Ansawdd Aer yma'n gwella mor gyflym â mewn mannau eraill neu bydd hyd yn oed yn gwaethygu. Ar hyn o bryd mae gan Rondda Cynon Taf 16 Ardal Rheoli Ansawdd Aer yn sgil torri'r Amcanion Ansawdd Aer ar gyfer Nitrogen Deuocsid. 

Wrth i welliannau i ansawdd aer lleol gael effaith, mae modd i ardaloedd nad oedden nhw'n cwrdd â'r amcan ansawdd aer perthnasol, gydymffurfio'n barhaus erbyn hyn. Mae Adroddiad Cynnydd 2019 yn nodi rhan o Ardal Rheoli Ansawdd Aer Broadway, rhwng System Gylchu Broadway a Stryd y Parc, sydd, oherwydd gwelliant cyson mewn ansawdd aer lleol, bellach yn  cydymffurfio ag Amcanion Ansawdd Aer Nitrogen Deuocsid a bellach does dim rhaid iddo gael ei gyfri'n rhan o Ardal Rheoli Ansawdd Aer Broadway.  Er mwyn cydnabod y gwelliant yma a chynorthwyo gweithredu â ffocws parhaus yn Broadway, mae Adroddiad Cynnydd 2019 yn cynnig addasu Ardal Rheoli Ansawdd Aer Broadway i leihau ei ardal ddynodedig i Broadway yn unig. 

Ar hyn o bryd, y gred yw fod lefelau Deunydd Gronynnol yng Nglyn-coch yn cydymffurfio â'r Amcanion Ansawdd Aer perthnasol ar gyfer Deunydd Gronynnol.  Mae newidiadau naturiol i dywydd lleol a newidiadau yn Chwarel Craig yr Hesg yn y dyfodol yn golygu ei bod yn anodd gwybod a fydd cydymffurfio yn y dyfodol.  Bydd yr Awdurdod Lleol, felly, yn parhau i fonitro lefelau deunydd gronynnol mân yng Nglyn-coch yn drylwyr iawn. 

Mae Adroddiad Cynnydd 2019 hefyd yn amlygu'r angen am gamau gweithredu cenedlaethol, rhanbarthol a lleol i wella ansawdd aer gwael.  Er mwyn gwireddu'r dyhead yma, mae'r Cyngor wedi mabwysiadu Cynlluniau Gweithredu Ansawdd Aer ar gyfer pob un o'i Ardaloedd Rheoli Ansawdd Aer. Mae'r Cynlluniau Gweithredu Ansawdd Aer hyn, a gasglwyd o fewn Adroddiad Cynnydd 2019, yn cynnwys ystod o gamau cost effeithiol a buddiol fydd â'r modd i wella ansawdd aer lleol a gweithio tuag at gydymffurfio â'r Amcanion Ansawdd Aer perthnasol ledled Rhondda Cynon Taf.  

Ardaloedd Rheoli Ansawdd Aer   

Mae Ardaloedd Rheoli Ansawdd Aer yn cael eu cyhoeddi gan y Cyngor, drwy Orchymyn, dan Adran 83(1) o Ddeddf yr Amgylchedd 1995.  Yn sgil torri Amcanion Ansawdd Aer ar gyfer Nitrogen Deuocsid, mae 16 o Ardaloedd Rheoli Ansawdd Aer ar hyn o bryd o fewn ffiniau Rhondda Cynon Taf:-

• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Canol Tref Aberdâr 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Broadway 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Pentre'r Eglwys 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Cilfynydd 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer y Cymer  
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Glynrhedynog 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Llanharan 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Llwynypïa 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Canol Tref Aberpennar 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Mwyndy  
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Nantgarw 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Nightingales Bush 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Canol Tref Pontypridd 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Tonyrefail 
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Trefforest
• Ardal Rheoli Ansawdd Aer Tylorstown  

Mae'r Cyngor wedi cynhyrchu Cynlluniau Gweithredu Ansawdd Aer unigol, ar gyfer pob Ardal Rheoli Ansawdd Aer, sy'n nodi camau gweithredu sydd â'r modd i wella ansawdd yr aer ynddyn nhw a hyrwyddo nod y Cyngor i gydymffurfio â'r Amcan Ansawdd Aer perthnasol ledled Rhondda Cynon Taf.  

Wrth roi'r Cynlluniau Gweithredu Ansawdd Aer sydd wedi'u mabwysiadu ar waith, mae'n bosibl hefyd y bydd mwy o fuddion yn cael eu gwireddu, er enghraifft hyrwyddo teithio llesol y Cyngor.  Mae'r camau gweithredu sy'n cael eu nodi'n fanwl yn y Cynlluniau Gweithredu Ansawdd Aer sydd wedi'u mabwysiadu yn cynnwys amrywiaeth eang o ddyheadau a mecanweithiau i effeithio ar ansawdd aer lleol.  Mae rhai o'r camau yn benodol ar gyfer Ardal Rheoli Ansawdd Aer benodol, tra bod eraill yn gwella'r Fwrdeistref drwyddi draw. Mae'r camau yn cael eu hamlinellu isod:  

• Ymchwilio i newidiadau lleol posibl wedi'u targedu i reoli lefel bresennol y traffig er mwyn lleihau neu gael gwared ar y tagfeydd traffig mewn mannau risg uchel.
• Archwilio i gyfyngiadau aros a pharcio wedi'u targedu lleol i draffig cynyddol, a'u gorfodi mewn mannau penodol i wella llif y traffig a lleihau tagfeydd.
• Aildrefnu lleol posibl ar gyfer safle bysiau i leihau effaith y bws yn aros ar dagfeydd traffig lleol.
• Cefnogi gostyngiad yn y cyflymder sy'n cael ei ganiátau ar hyd rhan o'r A470.
• Cefnogi sefydlu Metro De Ddwyrain Cymru yn effeithiol a thrydaneiddio Rheilffordd Ganol Cymoedd De Cymru.
• Annog newid ymddygiad ledled y Fwrdeistref drwy ddefnyddio adnoddau cyfredol a mecanweithiau polisi i annog rhagor o ddefnydd o drafnidiaeth gyhoeddus, rhannu ceir a chynllunio teithiau'n effeithlon.  

Cynllun Gweithredu Ansawdd Aer 

Law yn llaw â'i bartneriaid, mae'r Cyngor wedi defnyddio cyllid gan Lywodraeth Cymru i gyflawni nifer o brosiectau sydd wedi'u nodi yn y Cynlluniau Gweithredu Ansawdd Aer sydd wedi'u mabwysiadu er mwyn gwella ansawdd aer. Mae hyn yn cynnwys: -  

• Gwelliannau i rwydwaith a system rheoli traffig y goleuadau traffig wrth gyffordd Cardiff St a Station St a Cross St yn Aberdâr er mwyn helpu i leihau amseroedd aros diangen ar hyd Cardiff St.
• Gwelliannau i system rheoli traffig y goleuadau traffig wrth gyffordd Oxford St a Commercial St yn Aberpennar er mwyn helpu i leihau amseroedd aros diangen ar hyd Oxford St.
• Gosod a thrwsio goleuadau stryd ar lwybrau ger Ysgol Uwchradd Pontypridd i annog pobl i gerdded a beicio.
• Ymgysylltu ag Ysgol Uwchradd Pontypridd ac Ysgol Uwchradd Glynrhedynog i ystyried prosiectau peilot a fyddai, o bosibl, yn cynyddu teithio llesol.
• Cyhoeddi nifer o daflenni sy'n cynnwys gwybodaeth am drafnidiaeth gyhoeddus a theithio llesol ar gyfer Ardaloedd Pontypridd, y Porth a Glynrhedynog.
• Cefnogi'r gostyngiad yn y cyfyngiad cyflymder ar hyd rhan o'r A470 rhwng Glan-bad a Phontypridd a pharhau i eirioli ei estyniad i Gilfynydd
• Galluogi ehangiad a gwelliant sylweddol i gyfleusterau 'parcio a theithio' mewn nifer o leoliadau sy'n gysylltiedig â llwybrau rheilffordd lleol.
• Gweithio ar y cyd â'i bartneriaid, gan gynnwys Bwrdd Iechyd Lleol Cwm Taf, i nodi cymunedau lleol a fyddai'n elwa fwyaf ar gamau i wella ansawdd aer lleol 

Caiff effeithiau'r prosiectau eu harolygu mewn adroddiadau ansawdd aer yn y dyfodol.  Yn ogystal â hyn, bydd y Cyngor yn parhau i weithio gyda'i bartneriaid i ariannu a gweithredu camau eraill sydd wedi'u nodi yn ei Gynlluniau Gweithredu Ansawdd Aer, pan fo'n bosibl.  

Monitro Ansawdd Aer   

Mae gan y Cyngor rwydwaith mawr o leoliadau monitro ledled Rhondda Cynon Taf, er mwyn deall yn well ansawdd aer lleol a'r camau gweithredu sydd â'r modd i effeithio arno.  Mae'r canlyniadau yma'n cael eu casglu a'u cyfuno â'r data sy'n cael ei gasglu gan awdurdodau lleol eraill yng Nghymru ynghyd â'r sylwadau ar ansawdd aer Cenedlaethol. Mae modd gweld y data yma, ynghyd â sylwadau ar ansawdd aer cenedlaethol (gan gynnwys y statws llygredd presennol ar draws Cymru), ar wefan Ansawdd Aer Cymru.