Cynhesrwydd fforddiadwy

Mae'r argyfwng costau byw cyfredol yn golygu bod nifer cynyddol o deuluoedd yn cael eu heffeithio gan dlodi, ac mae teuluoedd sydd wedi bod yn byw yn gyfforddus yn wynebu'r risg o brofi tlodi a thlodi tanwydd am y tro cyntaf. Mae costau ynni yn cynyddu'n sylweddol ac mae hyn, law yn llaw ag aelwydydd ag ynni aneffeithlon, yn golygu dydy pobl ddim yn gallu fforddio gwresogi eu haelwydydd i safon dderbyniol.

Mae awyru gwael a byw mewn tŷ oer yn gallu achosi anwedd a llwydni i dyfu, sy'n gallu achosi neu gael effaith negyddol ar gyflyrau iechyd presennol, yn ogystal ar y lefel y mae pobl yn gyfforddus yn eu haelwydydd ac yn mwynhau bod gartref. Mae'n bosibl hefyd i bobl sy'n byw mewn tlodi ei chael hi'n anodd elwa ar yr un cyfleoedd bywyd ac addysg o gymharu ag eraill sydd ddim yn byw mewn tlodi. 

Beth yw tlodi tanwydd ac ar bwy y mae'n effeithio?

Mae aelwyd yn profi tlodi tanwydd os ydyn nhw'n gwario mwy na 10% o'u cyflog ar danwydd i gynhesu eu haelwydydd. Dyma’r ffactorau a all gyfrannu at dlodi tanwydd ar aelwyd:

• Incwm gwario isel.
• Lefel inswleiddio annigonol yn y cartref – gall y gost o wresogi aelwyd sydd heb ei inswleiddio fod yn sylweddol uwch y flwyddyn o'i chymharu ag aelwyd sydd wedi'i insiwleiddio'n dda.
• Effeithlonrwydd yr offer sydd yn y cartref – yn enwedig y system wresogi – bydd cael gwared ar foeler 15 mlwydd oed a gosod un newydd yn lleihau biliau ynni o tua thraean.
• Tanfeddiannaeth yn yr eiddo – gall hyn olygu bod ynni ychwanegol yn cael ei ddefnyddio i wresogi mannau sydd ddim yn cael eu defnyddio.
• Amser sy'n cael ei dreulio ar yr aelwyd – mae rhai pobl yn treulio mwy o amser ar yr aelwyd nag eraill, er enghraifft, yr henoed, y methedig, y di-waith neu deuluoedd gyda phlant bach. Bydd angen i'r bobl yma wresogi'u tai am gyfnodau hirach na thai sy'n wag rhwng 9am a 5pm er enghraifft.

Mae modd i dlodi tanwydd effeithio ar unrhyw un ar unrhyw adeg, ond mae’r rhai sydd fwyaf tebygol o ddioddef o dlodi tanwydd yn cynnwys:

• Teuluoedd incwm isel sy'n gorfod gwario cyfran fawr o'u hincwm ar ynni
• Yr henoed neu'r methedig, yn enwedig y rheiny sy'n byw ar eu pennau eu hunain
• Teuluoedd ifainc, yn enwedig teuluoedd rhiant sengl
• Pobl sy'n dioddef o broblemau iechyd hir dymor
• Unrhyw un sy'n treulio llawer iawn o'i amser ar yr aelwyd ac felly'n gorfod ei chynhesu am gyfnodau hirach.

 Beth yw effeithiau tlodi tanwydd?

Mae’r cysylltiad rhwng tlodi tanwydd ac iechyd wedi’i brofi’n glir, gyda’r canlynol yn brif faterion tlodi tanwydd:

• Mae tystiolaeth yn profi bod tai oer a llaith yn gallu achosi neu waethygu amrywiaeth o broblemau iechyd, gan gynnwys cyflyrau resbiradol a chlefydau'r galon, asthma, broncitis a strôc. Mae hyn yn gosod baich ychwanegol ar y GIG yn y gaeaf, gan gynyddu cyfraddau derbyn i'r ysbyty ac atal rhyddhau amserol.
• Marwolaethau ychwanegol y gaeaf – bob gaeaf, mae rhwng 20,000 a 30,000 o farwolaethau ychwanegol yn cael eu cofnodi o'u cymharu â'r marwolaethau sy'n digwydd yn ystod yr haf. Y dybiaeth yw bod rhwng 30% a 50% o'r marwolaethau yma'n digwydd o ganlyniad i dai gwael sydd ddim yn amddiffyn y preswylydd yn ddigonol rhag tywydd y gaeaf.
• Llai o incwm gwario i brynu hanfodion eraill megis bwyd neu ddillad.
• Problemau iechyd meddwl – gall aelwyd oer fod yn lle gormesol i fyw ynddi, a gall dyled gynyddol yn sgil biliau ynni achosi straen.
• Allgáu cymdeithasol – mae llai o arian ar gael ar gyfer gweithgareddau cymdeithasol a hamdden, ac efallai na fydd deiliaid tai am wahodd pobl i gartref oer a llaith.

Sut y mae modd i ni eich helpu chi?

Os ydych chi'n meddwl eich bod chi'n profi tlodi tanwydd neu'n tangynhesu eich aelwyd oherwydd y gofid am filiau ynni, cysylltwch â'n Carfan Gwresogi ac Arbed trwy ffonio 01443 281136 neu e-bostio gwresogiacarbed@rct.gov.uk  

Hefyd, cewch ddod o hyd i ragor o wybodaeth am sut i gadw eich aelwyd yn gynnes a pha grantiau effeithlonrwydd ynni ar ein tudalennau cyngor ar effeithlonrwydd ynni.

Mae cymorth ar gael gan asiantaethau eraill hefyd.

Yr Ymddiriedolaeth Arbed YnniCynllun Cartrefi Clyd Nyth Llywodraeth Cymru - Yr Ymddiriedolaeth Arbed Ynni  Rhif ffôn: 0808 808 2244

Cyngor ar BopethCyngor ar Bopeth Rhondda Cynon Taf (carct.org.uk) 01443 409284

 Croesawn ohebu yn Gymraeg a fydd gohebu yn y Gymraeg ddim yn arwain at oedi.  Rhowch wybod inni beth yw'ch dewis iaith e.e. Cymraeg neu'n ddwyieithog.