Perchnogaeth Afonydd

Os ydych chi'n berchen ar dir neu eiddo wrth ymyl cwrs dŵr, y term cyfreithiol i'ch disgrifio chi yw 'perchennog glannau'r afon'. Fel perchennog glannau'r afon mae gyda chi rai hawliau a chyfrifoldebau cyfraith gwlad y dylech chi fod yn effro iddyn nhw.

Ydych chi'n berchennog glannau'r afon?

Os oes gyda chi gwrs dŵr* yn rhedeg trwy eich tir, o dan eich tir, neu ar hyd ffin eich eiddo, rydych chi'n debygol o fod yn berchennog glannau'r afon neu'n gydberchennog glannau'r afon; oni bai ei bod yn hysbys bod y cwrs dŵr yn eiddo i rywun arall.

Os nad yw’r tir ar ochr arall y cwrs dŵr yn eiddo i chi, rhagdybir mai chi yw’r cydberchennog glannau'r afon ynghyd â’r tirfeddiannwr ar yr ochr arall. Yn achos cyd-berchnogaeth glannau'r afon, rhagdybir bod pob parti yn berchen ar hyd at linell ganol y cwrs dŵr ac felly'n gyfrifol hyd at y pwynt hwn. Os nad ydych chi'n siŵr ai chi yw perchennog glannau'r afon wrth y cwrs dŵr sy’n rhedeg drwy’ch tir, gwiriwch weithredoedd teitl eich eiddo.

*Mae cwrs dŵr yn cynnwys yr holl afonydd, nentydd, draeniau, ffosydd, holltau, cwlfertau, morgloddiau, llifddorau, carthffosydd (ac eithrio carthffosydd cyhoeddus) a thramwyfeydd, y mae dŵr yn llifo drwyddyn nhw (fel y’i diffinnir o dan Ddeddf Draenio Tir 1991).

Beth yw eich hawliau fel perchennog glannau'r afon?

• Dylai dŵr lifo ar eich tir neu oddi tano yn ei faint a’i ansawdd naturiol.

• Mae gyda chi'r hawl i amddiffyn eich eiddo rhag llifogydd a'ch tir rhag erydiad.

Mae'r hawliau hyn yn cael eu haddasu gan eich dyletswydd gofal i berchnogion eraill y glannau, gweddill y gymuned a'r amgylchedd - hynny yw, rhaid i chi beidio â gwneud unrhyw beth sy'n niweidio neu'n effeithio ar eraill i lawr yr afon o'ch eiddo.

Beth yw eich cyfrifoldebau chi fel perchennog glannau'r afon?

• I drosglwyddo llif heb rwystr, llygredd na dargyfeiriad sy'n effeithio ar hawliau pobl eraill.

• Derbyn llifau llifogydd naturiol trwy eich tir, hyd yn oed os yw’r rhain yn cael eu hachosi gan gapasiti annigonol i fyny’r afon a/neu i lawr yr afon. Does dim gan dirfeddiannwr unrhyw ddyletswydd dan gyfraith gwlad i wella cynhwysedd draenio cwrs dŵr.

• Cynnal gwely a glannau’r cwrs dŵr (gan gynnwys unrhyw goed a llwyni sy’n tyfu ar y glannau) a chlirio unrhyw falurion, naturiol neu fel arall, gan gynnwys sbwriel a charcasau anifeiliaid, o’r gwely a’r glannau, hyd yn oed os nad yw’n tarddu o’ch tir.

• Cadw amgylchoedd y cwrs dŵr yn rhydd o falurion rhydd y mae modd eu golchi i'r nant yn ystod stormydd trwm neu lifoedd uchel, gan achosi rhwystrau i lawr yr afon.

• Cadw unrhyw strwythurau rydych chi'n berchen arnyn nhw (er enghraifft, cwlfertau, sgriniau sbwriel, coredau, gatiau melinau, pontydd) yn rhydd o falurion a sicrhau eu bod mewn cyflwr gweithio da.

• Dylech chi bob amser adael ymyl heb ddatblygiad ar y glannau wrth ymyl cwrs dŵr. Mae hyn yn caniatáu mynediad hawdd i'r cwrs dŵr rhag ofn y bydd angen unrhyw waith cynnal a chadw neu archwilio.

• Rhaid i chi beidio ag adeiladu strwythur newydd sy'n tresmasu ar y cwrs dŵr neu'n newid llif y dŵr heb yn gyntaf gael caniatâd Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf neu Cyfoeth Naturiol Cymru.

• Ddylech chi ddim achosi rhwystrau, dros dro neu barhaol, a fyddai'n rhwystro symudiad rhydd pysgod.

• Chi sy'n gyfrifol am amddiffyn eich eiddo rhag dŵr sy'n llifo trwy lannau naturiol neu artiffisial.

Ceir rhagor o fanylion am eich hawliau a’ch cyfrifoldebau fel perchennog glannau'r afon yng nghanllaw Cyfoeth Naturiol Cymru o’r enw 'Canllaw i'ch hawliau a'ch cyfrifoldebau o ran perchnogaeth glannau afon yng Nghymru'.

Ein cyfrifoldebau i berchnogion glannau'r afon

Cyngor Bwrdeistref Sirol Rhondda Cynon Taf yw'r corff rheoleiddio a chydsynio ar gyfer cyrsiau dŵr cyffredin yn Rhondda Cynon Taf, sy'n golygu y bydd angen i chi wneud elw ar gyfer unrhyw waith y mae perchnogion glannau'r afon yn dymuno ei wneud ar y cwrs dŵr a allai effeithio ar lif y dŵr. Bydd rhaid cael caniatâd cyn i'r gwaith ddechrau. Ceir rhagor o wybodaeth am sut i gael Caniatâd Cwrs Dŵr Cyffredin yma.

Fel yr awdurdod cydsynio, mae gyda ni hefyd hawliau gorfodi o dan Ddeddf Draenio Tir 1991 i gymryd camau os nad ydych chi'n cyflawni eich cyfrifoldebau glannau afon. Mae rhagor o wybodaeth am bwerau gorfodi'r Cyngor ar gael ar ein Tudalen Gorfodaeth Draenio Tir.

Os oes gyda chi ymholiad ynglŷn â pherchnogaeth glannau afon, cysylltwch â’r garfan perygl llifogydd gan ddefnyddio’r manylion cyswllt isod: