Ar 20 Mawrth 2024, cymeradwyodd Cabinet y Cyngor newidiadau i Bolisi Cludiant o’r Cartref i’r Ysgol y Cyngor, gan ddilyn canllawiau pellter cerdded statudol Llywodraeth Cymru o 3 milltir i ysgolion uwchradd a cholegau.
Bydd hyn yn dod â Pholisi Cludiant o’r Cartref i’r Ysgol y Cyngor ar gyfer ysgolion uwchradd yn unol â meini prawf cymhwysedd pellter statudol Llywodraeth Cymru a pholisi pellter cerdded statudol.
Bydd y Polisi Cludiant o’r Cartref i’r Ysgol ddiwygiedig yn alinio darpariaeth cludiant yn agosach â gofynion cludiant statudol Llywodraeth Cymru ac mae’n angenrheidiol bydd modd i’r Cyngor fforddio hynny mewn perthynas â chyfyngiadau ariannol yn y dyfodol, parhau i allu bodloni ei ofynion statudol, a chynnal cludiant dewisol ar gyfer ei ddefnyddwyr mwyaf agored i niwed (e.e. disgyblion ADY).
Cwestiynau Cyffredin
Beth yw dyletswydd statudol y Cyngor ar gyfer darparu Cludiant o'r Cartref i'r Ysgol?
Yn unol â pholisi Llywodraeth Cymru, rhaid i'r Cyngor:
- Asesu anghenion teithio disgyblion yn ei ardal.
- Darparu cludiant am ddim o’r cartref i’r ysgol ar gyfer disgyblion o oedran ysgol gorfodol sy’n mynychu ysgolion cynradd sy’n byw 2 filltir neu fwy o’r ysgol addas agosaf.
- Darparu cludiant am ddim o’r cartref i’r ysgol ar gyfer disgyblion o oedran ysgol gorfodol sy’n mynychu ysgolion uwchradd sy’n byw 3 milltir neu fwy o’r ysgol addas agosaf.
- Asesu a diwallu anghenion plant “sy’n derbyn gofal” yn ei ardal.
- Hyrwyddo mynediad at addysg cyfrwng Cymraeg.
- Hyrwyddo dulliau cynaliadwy o deithio.
Pa lefel o wasanaeth bydd y Cyngor yn ei ddarparu o fis Medi 2025?
Y tu hwnt i’r isafswm statudol, mae’r Cyngor wedi penderfynu, wrth asesu hawl ar sail “pellter cerdded diogel”, i ddefnyddio’r pwerau dewisol a roddwyd iddo o dan ddarpariaethau Mesur Teithio gan Ddysgwyr (Cymru) Llywodraeth Cymru i wneud darpariaeth fwy hael i ddysgwyr.
Mae’r term “ysgol addas agosaf” yn berthnasol i’r dalgylch neu ysgol brif ffrwd Gymraeg, Saesneg, iaith ddeuol neu wirfoddol a gynorthwyir (ffydd), neu ysgol/dosbarth arbennig fel y bo’n briodol. Nid yw hyn yn berthnasol i ddysgwyr nad oes ganddynt hanes parhaus o fynychu ysgol wirfoddol a gynorthwyir (ffydd) o enwad crefyddol penodol.
Dysgwyr Cynradd (Meithrin i Flwyddyn 6)
Mae’r maen prawf cymhwysedd ar gyfer pellter cerdded i ddysgwyr sy’n cael addysg gynradd orfodol yn eu hysgol addas agosaf yn 1.5 milltir, yn hytrach na 2 filltir fel sy’n ofynnol gan y Mesur Teithio gan Ddysgwyr. Darperir cludiant am ddim i’w hysgol addas agosaf, (lle mae lleoedd ar gael), i ddysgwyr sy’n bodloni’r maen prawf cymhwyster 1.5 milltir o ddechrau’r Cyfnod Sylfaen, (dechrau’r tymor ysgol ar ôl eu trydydd pen-blwydd), yn hytrach nag o ddechrau addysg orfodol, (dechrau’r tymor ysgol ar ôl eu pumed pen-blwydd), fel sy’n ofynnol gan y Mesur Teithio gan Ddysgwyr.
Dysgwyr Uwchradd (Blynyddoedd 7 i 11)
O fis Medi 2025, mae’r maen prawf cymhwysedd ar gyfer pellter cerdded i ddysgwyr sy’n derbyn addysg uwchradd orfodol, yn eu hysgol addas agosaf, wedi’i osod ar 3 milltir, yn unol â meini prawf pellter statudol Llywodraeth Cymru.
Dysgwyr Ôl-16
O fis Medi 2025, darperir cludiant am ddim i ddysgwyr ôl-16 sy’n bodloni’r maen prawf cymhwysedd 3 milltir am ddwy flynedd ar ôl diwedd addysg orfodol, yn hytrach na hyd at ddiwedd addysg orfodol, (dydd Gwener olaf mis Mehefin yn y flwyddyn ysgol pan fydd dysgwr yn cyrraedd 16 oed), fel sy’n ofynnol gan y Mesur Teithio gan Ddysgwyr. Mae’r ddarpariaeth hon yn berthnasol i bresenoldeb amser llawn yn yr ysgol neu’r coleg addas agosaf at gartref y dysgwr lle cynigir y cwrs astudio cymeradwy y mae’n dymuno ei ddilyn.
Polisi Cludiant o’r Cartref i’r Ysgol y Cyngor ar gyfer ysgolion uwchradd yn unol â meini prawf cymhwysedd pellter statudol Llywodraeth Cymru a pholisi pellter cerdded statudol, y mae 18 o’r 22 o Gynghorau yng Nghymru yn eu mabwysiadu ar hyn o bryd.
Pryd y newidiwyd y polisi a beth oedd y broses ymgynghori ar gyfer y newid hwn yn y gwasanaeth?
Yn ei gyfarfod ar 20 Tachwedd 2023, cytunodd y Cabinet i gychwyn ymgynghoriad cyhoeddus mewn perthynas â Pholisi Cludo Disgyblion o'r Cartref i'r Ysgol newydd arfaethedig.
Yn dilyn hyn, cafodd cyfnod ymgynghori cyhoeddus ei gynnal gyda'r holl randdeiliaid allweddol megis disgyblion, rhieni, cynhalwyr (gofalwyr), darparwyr cludiant ac Aelodau Etholedig.
Yn wreiddiol, roedd yr ymgynghoriad ar agor rhwng dydd Llun 27 Tachwedd 2023 a 5pm ar ddydd Llun 8 Ionawr 2024. Fodd bynnag, cafodd yr ymgynghoriad ei ymestyn am gyfnod pellach o dair wythnos, o ddydd Iau 18 Ionawr tan 5pm dydd Iau 8 Chwefror 2024. Felly, roedd yr ymgynghoriad ar agor am gyfanswm o naw wythnos.
Roedd modd i bobl ymateb i’r ymgynghoriad drwy amrywiol sianeli gan gynnwys arolwg/holiadur ar-lein, cyfeiriad e-bost pwrpasol ar gyfer yr ymgynghoriad, cyfeiriad post rhadbost, opsiwn dros y ffôn, a rhoi adborth yn yr 8 sesiwn ymgysylltu lleol a gafodd eu cynnal ar draws y Fwrdeistref Sirol.
Roedd adroddiad manwl dilynol a oedd yn amlinellu adborth a methodoleg yr ymgynghoriad ar gael i'r Cabinet ei drafod. Mae modd dod o hyd i adroddiad y Cabinet yma ac mae modd dod o hyd i adborth yr ymgynghoriad yma.
Y cynnig cychwynnol fel y’i cyflwynwyd i’r Cabinet ar 20 Tachwedd, 2023, i symud darpariaethau Cludiant o'r Cartref i'r Ysgol i ysgolion cynradd ac uwchradd i fod yn unol â gofynion cymhwysedd pellter cyfreithiol statudol Llywodraeth Cymru.
Fodd bynnag, mewn ymateb i'r adborth helaeth o'r ymgynghoriad, cymeradwyodd y Cabinet yr opsiwn amgen a gyflwynwyd ddydd Mercher 20 Mawrth, i gludiant ysgol gynradd aros fel yr oedd hi, sef o 1.5 milltir neu ymhellach o bellter cerdded sydd ar gael i'w hysgol addas agosaf.
Mae gan fy mhlentyn Anghenion Dysgu Ychwanegol, beth mae hyn yn ei olygu ar gyfer ei hawl i gludiant?
Byddai plant a phobl ifainc ag anabledd neu anghenion dysgu ychwanegol sy'n mynychu addysg brif ffrwd yn cael eu hasesu'n unigol ar gyfer cludiant ar sail disgresiwn.
Dydy plant sy’n mynychu eu hysgol arbennig dalgylch neu ysgol arbennig agosaf, uned cyfeirio disgyblion neu ddosbarth cymorth/cynnal dysgu ddim yn cael eu hystyried yn rhan o’r cynigion hyn, felly does dim newid i’w darpariaeth bresennol.
Beth os yw plentyn yn derbyn Cludiant o'r Cartref i'r Ysgol oherwydd bod ei lwybr i'r ysgol yn anniogel?
Os nad oes llwybr cerdded diogel i'r ysgol ar gael i ddisgybl, bydd cludiant am ddim yn parhau i gael ei ddarparu.
Sut mae'r hawl i gael cludiant am ddim i'r ysgol yn dibynnu ar yr ysgol mae rhieni'n ei dewis?
Os ydych chi'n dewis peidio ag anfon eich plentyn i'r ysgol addas agosaf neu ysgol y dalgylch, mae gofyn i chi drefnu cludiant ar gyfer eich plentyn i'r ysgol, a thalu am y cludiant hwnnw.
Sut mae llwybrau cerdded i'r ysgol yn cael eu hasesu?
Mae'r meini prawf ar gyfer penderfynu pwy sydd â hawl i gael cludiant ysgol am ddim yn seiliedig ar bellter cerdded, ar hyd y llwybr cerdded byrraf sydd ar gael. A siarad yn gyffredinol, bydd llwybr ar gael os yw'n ddigon diogel i ddisgybl gerdded ar ei ben ei hun, neu yng nghwmni oedolyn priodol, gan ddibynnu ar oedran y disgybl.
Yn rhan o waith asesu’r llwybr cerdded, bydd y Cyngor yn asesu'r peryglon sy’n wynebu plant a’r rhieni/gwarcheidwaid sy’n eu hebrwng ar hyd y llwybr rhwng y cartref a’r ysgol. Bydd yr asesiad yn cael ei gynnal ar amseroedd a dyddiau penodol pan fyddai disgwyl i'r disgyblion ddefnyddio’r llwybr. Bydd yn rhoi ystyriaeth i faterion diogelwch y ffyrdd, gan ddilyn canllawiau Llywodraeth Cymru yn nogfen Asesu Risg Llwybrau Cerdded i’r Ysgol.
Fel gyda phob llwybr cerdded a aseswyd o dan y canllawiau statudol, dydy’r dopograffeg ar hyd llwybr na'r tywydd ddim yn peri pryderon diogelwch a dydyn nhw ddim yn cael eu hystyried.
Fel y cadarnhawyd gan y Cabinet ar 20 Mawrth, bydd yr holl lwybrau cerdded i'r ysgol yn cael eu hadolygu, a'u hailasesu lle bo'n briodol, cyn cadarnhau cymhwysedd. Gellir cyrchu'r asesiadau hyn yma.
Sut mae modd i fi wybod y pellter rhwng fy nghyfeiriad cartref a chyfeiriad yr ysgol?
Does dim modd i’r Cyngor ddarparu mesuriadau tai unigol, fodd bynnag, yn rhan o’r ymgynghoriad, mae mapiau ardaloedd dangosol, sy’n tynnu sylw at yr ardaloedd sy'n cael eu heffeithio, wedi’u cyhoeddi yma ar wefan y Cyngor. Mae'r llwybrau cerdded a ddefnyddiwyd i bennu'r mapiau hyn wedi'u hen sefydlu ac yn cael eu defnyddio bob dydd.
Sut mae'r Cyngor yn mesur y pellter o'r cartref i'r ysgol?
Wrth fesur llwybrau cerdded, mae'r Cyngor yn defnyddio MapInfo Professional, sy'n cymryd data Arolwg Ordnans safonol y Llywodraeth ac yn pennu pwyntiau cyfeiriad trwy ddefnyddio geo-godau 6 digid sy'n gywir o fewn 1 metr ac a dderbynnir yn gyffredinol fel y data mwyaf cywir sydd ar gael.
Dydy'r pellter ar hyd llwybr gyrru neu feddalwedd mapio ar-lein sy'n defnyddio ardaloedd codau post ddim yn dangos mesuriad manwl gywir.
Er mwyn pennu'r ysgol addas agosaf, y Cyngor fydd yn penderfynu pa lwybr yw'r un mwyaf addas a'r un fydd yn cael ei ddefnyddio wrth fesur. Gall hyn gynnwys llwybrau, ffyrdd neu gyfuniad o'r rhain.
Mae'n rhaid i'r Cyngor fod yn gyson yn y modd y mae'n asesu'r hawl i gludiant ysgolam ddim, ac mae polisi'r Cyngor yn nodi, mewn achosion lle mae anghydfod ynghylch pellter, y Cyngor fydd yn penderfynu ar y dull mwyaf priodol o fesur pellteroedd. Mesuriad y Cyngor fydd y pellter terfynol a di-ddadl a chaiff hwn ei ddefnyddio i asesu hawl i gludiant.
Ga i brynu seddi ar fws i’r ysgol yn dilyn y newid yma?
Mae adolygiad llawn o'r ddarpariaeth cludiant wedi cael ei gynnal ar sail nifer y disgyblion â hawl o fis Medi 2025. O ganlyniad i'r adolygiad yma mae'n annhebygol y bydd unrhyw gapasiti dros ben sylweddol i gynnig seddi ar werth o fis Medi 2025, er y bydd y rhain ar gael yn unol â pholisi gwerthu seddi presennol y Cyngor.
Serch hynny, cyn bo hir bydd deddfwriaeth Llywodraeth y DU yn ei gwneud yn ofynnol i unrhyw goets/bws sy'n cael ei ddefnyddio ar wasanaeth rheolaidd ddarparu mynediad i gadeiriau olwyn. Bydd y ddeddfwriaeth honno'n berthnasol i gludiant i ddisgyblion a ddarperir gan Awdurdodau Lleol ar sail ddewisol lle mae'r Awdurdodau Lleol yn casglu ffi gan y disgybl (h.y. codi tâl neu werthu seddi gwag). Ar yr adeg hon, rhaid i bob bws fod yr hyn y mae Llywodraeth y DU yn ei ddisgrifio fel un sy’n cydymffurfio’n llawn neu’n rhannol â’r ddeddfwriaeth erbyn 1 Awst 2026.
O ganlyniad i'r newid hwn mewn deddfwriaeth fydd dim modd gwerthu seddi ar fysiau ysgol sydd wedi'u contractio gan y Cyngor o ddechrau’r flwyddyn ysgol ym mis Medi 2026.